“Xəbərdarlıqlara əməl edilməsə, ən pis variant baş verəcək”

Müharibələr, qlobal ərzaq böhranı, iqlim dəyişikliyi nəticəsində yaşadığımız təbii fəlakətlər... Bunların heç biri bəs etmirmiş kimi, püskürməyə hazır və dünyanı məhv etmək gücündə olan vulkanlar var. Alimlər bununla bağlı bədbin mesajlar verir: “Xəbərdarlıqlara əməl edilməsə, ən pis variant baş verəcək...”

Şəffaflıq.az xəbər verir ki, Sakit okeanın cənubunda yerləşən Hunqa Tonqa-Hunqa Haapai adlı sualtı vulkan yanvarın 15-də püskürdüyü zaman atmosferə 25 mil məsafəyə toz, tüstü və vulkanik kül səpdi.

Üstəlik, 7,4 bal gücündə bir zəlzələyə səbəb oldu və sunami dalğaları göndərdi, adanı külə bürüdü. NASA Yer Rəsədxanasının məlumatına görə, o, həmçinin 5-30 meqaton (5 milyondan 30 milyon ton) trotil ekvivalentində partlayışa səbəb olub.

Bəşər tarixi boyu oxşar püskürmələr ani iqlim dəyişikliyinə səbəb olub və sivilizasiyaları məhv edib. Yeni elmi araşdırma bu əsr üçün 7 bal gücündə vulkan püskürməsinin mümkün olduğunu müəyyən edib.

Alimlərin fikrincə, bu əsrdə dünyanı dəyişəcək nəhəng vulkan püskürməsi ehtimalı 16-17 faizdir və bəşəriyyət buna hazır deyil.

Mütəxəssislər inanırlar ki, bu əsrdə dünyanın iqlimini kökündən dəyişdirə və milyonlarla insanın həyatına təhlükə yarada biləcək böyük bir vulkan püskürməsi baş verə bilər.

Birmingem Universitetinin vulkanologiya üzrə dosenti Maykl Kessidi elm jurnalı Nature-a deyib: “Böyük püskürmələrin qlobal təsirlərini yumşaltmaq üçün heç bir əlaqələndirilmiş fəaliyyət və ya geniş miqyaslı investisiya yoxdur. Və bu dəyişməlidir”.

Cassidy deyir ki, NASA və digər qurumlar asteroidin Yerlə toqquşmasının qarşısını almaq üçün “planetar müdafiə” planı üçün yüz milyardlarla dollar maliyyə vəsaiti alıblar. Lakin genişmiqyaslı vulkan püskürməsindən sonra baş verə biləcək dağıntılardan qorunmağa həsr olunmuş qlobal proqram yoxdur. Bununla belə, bu, asteroid və kometaların təsirindən yüzlərlə dəfə çoxdur.

Xatırladaq ki, sonuncu 7 bal gücündə vulkan püskürməsi 1815-ci ildə İndoneziyanın Tambora şəhərində baş verib və bir neçə gün ərzində 10 mindən çox insanın ölümünə səbəb olub, lakin onun təsirləri dünyada milyonlarla insan tərəfindən hiss olunub.

Həkim vaxt vulkan havaya o qədər böyük miqdarda kül səpdi ki, 1815-ci il dünyada orta temperaturun bir dərəcə aşağı düşməsi ilə "yaysız il" kimi tanındı.

Püskürmənin qlobal iqlimə bu mənfi təsiri Çin, Avropa və Şimali Amerikada geniş məhsul qıtlığına səbəb oldu, güclü yağışlar və daşqınlar isə Hindistan, Rusiya və bir çox digər Asiya ölkələrində vəba xəstəliyinin yayılmasına səbəb oldu.

Cassidy bildirib ki, bu gün daha sıx məskunlaşan və bir-biri ilə əlaqəli dünyada oxşar partlayış indi saysız-hesabsız insanı öldürə və qlobal ticarət yollarını dayana bilər, bu da dünyanın digər tərəfində dəhşətli qiymət artımlarına və aclıqlara səbəb ola bilər.

Alim, dünya hökumətlərindən fəlakətin planlaşdırılması və potensial püskürmə təhlükələrinin monitorinqi üçün vəsaitin artırılmasını xahiş edib.

Kessidiyə görə, 1950-ci ildən bu yana vulkan püskürmələrinin yalnız 27 faizi seysmometrlərlə ölçülə bilir.

"Bizim fikrimizcə, böyük püskürmələrə cavab vermək üçün investisiya, planlaşdırma və resursların olmaması ehtiyatsızlıqdır. Bu barədə dərhal danışmağa başlamalıyıq",- deyə o, əlavə edib.